Το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout) είναι ένα παρατεταμένο άγχος που χαρακτηρίζεται από μια προοδευτική διάβρωση του πνεύματος, που ληστεύει τη σωματική, διανοητική και συναισθηματική ενέργεια κάποιου και τις αντικαθιστά με κυνισμό, κούραση και απόγνωση. Μπορεί να εμφανισθεί στον καθένα που συνεργάζεται με ανθρώπους. Είναι πολύ πιο κοινό μεταξύ των ατόμων στα μέσα της σταδιοδρομία τους απ' ό,τι μεταξύ εκείνων που είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία. Είναι πολύ κοινό για εκείνους που εργάζονται στα επαγγέλματα υγείας ή κοινωνικής προσφοράς, όπως, κοινωνικοί λειτουργοί, γιατροί, νοσοκόμες, ψυχολόγοι, δάσκαλοι δημοσιογράφοι κ.λ.π. «Αρχίζουν νέοι με ιδανικά και σκέφτονται ότι πρόκειται να αλλάξουν τον κόσμο.» Σε μία προσπάθεια να γίνει ακριβώς αυτό, δεν μπορούν να θέσουν τα κατάλληλα όρια και να ζουν μια ισορροπημένη ζωή.
Σε αυτό το άρθρο θα ασχοληθούμε με την ομάδα των γιατρών. Επειδή οι γιατροί αντιμετωπίζουν συχνά τον πόνο και τον θάνατο υποφέρουν πιο συχνά από το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης (burnout). Οι μελέτες δείχνουν συνήθως ότι 30-70%των γιατρών, των νοσοκόμων, και των θεραπευτών εκτίθενται στο σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout)!
Τα συμπτώματα του συνδρόμου ψυχοσωματικής εξάντλησης (burnout), είναι τόσο ποικίλα όσο οι πάσχοντες. Μερικοί γιατροί θυμώνουν, ξεσπούν ή αγκομαχούν στον καθένα που βρίσκεται στην πορεία τους, συμπεριλαμβανομένων και άλλων γιατρών. Μερικοί προσφεύγουν στην επίπληξη οποιασδήποτε ενόχλησης, μεγάλης ή μικρής, ή στους εξωτερικούς παράγοντες. Άλλοι γίνονται ήρεμοι, εσωστρεφείς και απομονώνονται. Αυτές οι συμπεριφορές μπορούν να δείξουν την έναρξη μιας σοβαρής κατάθλιψης. Άλλοι φανερώνουν το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης (burnout) τρώγοντας λίγο ή παρατρώγοντας, κάνοντας κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών που αλλάζουν τη διάθεση. Ακόμα άλλοι μπορούν να δοκιμάσουν μια σειρά σωματικών συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένων χρόνιας ασθένειας, υψηλής πίεσης αίματος και συχνών πονοκέφαλων. Μερικοί γίνονται πραγματικά εργασιομανείς, άλλοι είναι κυνικοί, αργούν σε χρόνια βάση ή είναι ψυχολογικά απόντες. Ανακατεύουν τα έγγραφα στα γραφεία τους ή τρέχουν από ραντεβού σε ραντεβού, χωρίς πραγματικά να κάνουν τίποτα. Τελικά κάποιοι άλλοι γιατροί μπορούν ακόμη και να προσφύγουν σε ορισμένες επιλογές τονωτικών, όπως η καφεΐνη ή συνταγές που έχουν αποφασίσει οι ίδιοι.
Η οικογένεια και οι φίλοι είναι συχνά οι πρώτοι για να παρατηρήσουν τα σήματα προειδοποίησης. Οι σύζυγοι είναι οι πλέον κατάλληλοι να καταλάβουν τα μη λεκτικά συνθήματα.
Οι προεξέχοντες παράγοντες κινδύνου για το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης (burnout) περιλαμβάνουν:
1.Παράγοντες ανάπτυξης ατόμων κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Σύμφωνα με διαχρονική μελέτη των ανδρών γιατρών του Χάρβαρντ οι γιατροί με τη λιγότερη σταθερή παιδική ηλικία και εφηβεία, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout).
2.Παράγοντες άγχους εργασίας. Απαιτήσεις ή παράπονα των ασθενών, πιέσεις από τα ασφαλιστικά ταμεία, έλλειψη αναγνώρισης από τους συναδέλφους, πολιτική παρέμβαση, παρέμβαση των ΜΜΕ, συχνές επιβληθείσες εξωτερικές αλλαγές. Εσωτερικοί παράγοντες των οργανισμών, όπως οι μορφές της ηγεσίας και της διαχείρισης, πολιτικές και διαδικασίες διοικητικού χαρακτήρα έχουν ισχυρά αποτελέσματα στη μη ευημερία των γιατρών.
3.Παράγοντες οικογενειακού άγχους. Πάρα πολλοί γιατροί δεν βλέπουν την ταυτότητά τους πέρα από συγκεκριμένους ρόλους. Η αντίληψη: του εαυτού τους πρώτιστα ως προμηθευτή (παρά ως γονέα και σύντροφο) και ότι τα ψυχολογικά, σωματικά ή οικογενειακά προβλήματα ή συμπεριφορές όπως προδιάθεση στο θυμό και έλλειψη συναισθηματικής προσκόλλησης στους γονείς δεν μπορούν να τους αγγίξουν. Η αγνόηση της συζυγικής σχέσης από τους άνδρες, η προσπάθεια των γυναικών να φροντίσουν συγχρόνως τους ασθενείς και του γάμους τους και να αποστραγγίζονται συναισθηματικά, η μη κατανόηση και μη υποστήριξη των γιατρών από τους συζύγους τους και η σεξουαλική παρενόχληση των γιατρίνων από τους συναδέλφους τους μπορεί να τους προκαλέσει το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout). Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο ποσοστό αυτοκτονίας και κατάθλιψης από του άνδρες. Έχουν 60% περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες γιατρούς να αναφέρουν το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout). Σύμφωνα με ένα ερωτηματολόγιο στο Καναδά 58 τοις εκατό των γιατρών απάντησαν ότι η προσωπική τους ή οικογενειακή ζωή έχει υποφέρει επειδή έχουν διαλέξει την ιατρική. Το ποσοστό των διαζυγίων στην Αμερική για τους γιατρούς είναι 20 τοις εκατό περισσότερο από το γενικό πληθυσμό.
4.Παράγοντες προσωπικότητας. Ορισμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως η παρόρμηση, η ευσυνειδησία, η υψηλή επίτευξη, η προσωπική ταυτότητά των γιατρών που είναι συχνά στενά ταυτισμένη επάνω στην επαγγελματική ταυτότητά τους, η έλλειψη αυτό-εκτίμησης, η αντίληψη ότι οι γιατροί δεν χρειάζονται βοήθεια, η ψυχική αποσύνδεση ή η μείωση της αντίληψης των φυσικών και συναισθηματικών αναγκών των γιατρών, η συνεχής αναβολή, οι αυτό-επιβαλλόμενες απαιτήσεις, όπως να δουλεύουν περισσότερο και σκληρότερα, οι απαιτούμενες προσδοκίες, όπως σεβασμός προς τον γιατρό από τον ασθενή, και συνεργασία με συνάδελφο που δεν επιτυγχάνεται, ενισχύουν τον κίνδυνο του συνδρόμου ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout).
Το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout) δεν είναι αρχικά καλό για την ψυχική ή σωματική υγεία των γιατρών, τους προκαλεί ανησυχία και τους κάνει να νιώθουν χάλια, αλλά, είναι ίσως το ΚΑΛΥΤΕΡΟ πράγμα που θα μπορούσε να συμβεί στους γιατρούς διότι όπως και στην καρδιακή κρίση, που ο ασθενής πρέπει να αλλάξει τρόπο ζωής γιατί θα πεθάνει, έτσι και εδώ οι γιατροί αναγκάζονται εκ των πραγμάτων να αλλάξουν τον τρόπο ζωής διότι κινδυνεύει η σταδιοδρομία τους, οι σχέσεις τους με την οικογένειά τους και γενικά η ψυχική τους ηρεμία.
Οι στρατηγικές για την αντιμετώπιση του συνδρόμου της ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout) πρέπει να βασίζονται στην ισορροπημένη ζωή, και στον αυτοσεβασμό.
Οι γιατροί πρέπει να θέσουν όρια στην εργασία τους και να προστατεύσουν το χρόνο που περνούν με την οικογένειά τους και τους φίλους τους. Εάν ο φόρτος εργασίας ξεφύγει από τον έλεγχό τους, πρέπει να εξετάσουν τρόπους να τον μειώσουν. Ο κάθε γιατρός πρέπει να έχει ισορροπία μεταξύ: του χρόνου για τους ασθενείς, του χρόνου για την οικογένεια, του χρόνου για τον εαυτό του. Η διατήρηση των ισχυρών σχέσεων με το σύζυγο ή σύντροφο, τους φίλους και τους συναδέλφους παίζει μεγάλο ρόλο στην αντίσταση του επαγγελματικού άγχους.
Επίσης οι γιατροί για να αποφύγουν το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout) πρέπει να έχουν το δικό τους γιατρό, να μπορούν να τον συμβουλεύονται όποτε μπορούν, όπως περιμένουν τον ασθενή τους να τους συμβουλευτεί και να δώσουν προσοχή στη διατροφή και τη φυσική τους κατάσταση. Ο κάθε γιατρός πρέπει να μοιράζεται τα πράγματα που αφορούν την υγεία του και την καλή του κατάσταση με: την οικογένειά του, τους στενούς του φίλους, άλλους συνάδελφους και τον παθολόγο του και να αποκτά την κατάλληλη συμβουλή, θεραπεία και υποστήριξη για να ξεπεράσει τα προβλήματά του.
Το κάθε άτομο δοκιμάζει το άγχος διαφορετικά, και ό,τι μπορεί να είναι καταστρεπτικό για ένα άτομο, μπορεί να είναι καλό για άλλο. Οι γιατροί για να αντιμετωπίσουν το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout) πρέπει να συνειδητοποιήσουν πώς αντιδρούν οι ίδιοι στην κάθε περίπτωση και να αντιδράσουν αναλόγως. Το σύνδρομο ψυχοσωματικής εξάντλησης(burnout) αν εντοπισθεί και ακολουθηθούν οι διάφορες συμβουλές από τους γιατρούς, μπορεί να υποχωρήσει και οι γιατροί να ζήσουν σε ένα καλύτερο περιβάλλον και να αναπτύξουν καλύτερα την προσωπικότητά τους.
