Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα, που μπορούμε να αντιμετωπίσουμε καθημερινώς είναι το ψέμα. Το να πέσουμε θύματα ενός ψέματος μερικές φορές δεν είναι μόνο ενοχλητικό αλλά και κακόηθες. Ψέμα είναι όταν λέμε κάτι αντίθετο στην αλήθεια και έχουμε την πρόθεση να εξαπατήσουμε τον άλλο.
Υπάρχουν δύο βασικές μορφές ψέματος. Η πρώτη είναι η απόκρυψη της αλήθειας και η δεύτερη η πλαστογραφία. Όταν κρύβουμε την αλήθεια, απλώς κρύβουμε πληροφορίες χωρίς να πούμε την πραγματικότητα. Όταν όμως πλαστογραφούμε, δεν κρατάμε μόνο αληθινές πληροφορίες, αλλά τις παρουσιάζουμε σαν να ήταν αληθινές.
Μία κατηγορία ψέματος είναι και η διαστρεβλωμένη αλήθεια. Σε αυτή την περίπτωση ο ψεύτης λέει την αλήθεια με τέτοιο τρόπο που το θύμα δεν τον πιστεύει. Μπορούμε να μιλήσουμε για τρεις τάξεις ψέματος: 1 Τη λογική, όπου πλαστογραφούμε την αλήθεια για κάποιο συμφέρον και πολλές φορές μπορούμε να το κάνουμε με κακία. 2 Τη συναισθηματική, όπου μπορεί να δείχνουμε ότι είμαστε θυμωμένοι χωρίς αυτό να έχει σχέση με την πραγματικότητα, και 3 την κατηγορία της συμπεριφοράς, όπου ενεργούμε λέγοντας εσκεμμένα ότι είμαστε κάτι που δεν είμαστε για να καρπωθούμε το όφελος.
Όταν κάποιος ψεύδεται, χάνει την επαφή με το υποσυνείδητο. Το υποσυνείδητο όμως θέλει την αλήθεια και αυτό φανερώνεται στη γλώσσα του σώματος. Μπορεί οι σφυγμοί και κτύποι της καρδιάς να είναι πιο δυνατοί, η πίεση να ανεβαίνει, η ένταση της αναπνοής και το βάθος να αλλάζει. Συνήθως ο ρυθμός της αναπνοής είναι υπερβολικά ρηχός. Ο ιδρώτας είναι περισσότερος, το δέρμα γίνεται πιο ζεστό, αυτός που λέει ψέματα μπορεί να ξύνει τη μύτη του, να είναι το στόμα του ξερό, η φωνή του να αλλάζει, τα μάτια του να παίζουν, να περπατάει νευρικά, να διστάζει, να υπάρχει αλλαγή στην έκφραση προσώπου, κίνηση του σώματος, κάμψη της φωνής, ο τρόπος που καταπίνει το σάλιο του, να κοιτάει αλλού και όχι στο άτομο που ομιλεί, μεγάλη διακοπή μεταξύ των λέξεων, λεκτική παραδρομή ή μια χειρονομία που δεν συμβαδίζει με την κατάσταση. Κάποιος που ψεύδεται συνέχεια όμως, μπορεί να έχει αυτά τα συμπτώματα υπό έλεγχο.
Το ψέμα δεν κρατάει πολύ για πολλούς λόγους. Μερικές φορές μπορεί να ανακαλυφθεί τυχαία από το θύμα. Άλλες μπορεί κάποιος καλοθελητής να το καταδώσει.
Γιατί οι ψεύτες δεν μπορούν να αποφύγουν αυτές τις συμπεριφορές που τους δημιουργούν τόσα προβλήματα; Οι λόγοι είναι δύο και συνδέονται με τη σκέψη και τα συναισθήματα.
Συνήθως οι ψεύτες δεν μπορούν προκαταβολικά να προγραμματίσουν και να δοκιμάσουν ένα σχέδιο πλαστογραφίας σχολαστικά, και όταν βρεθούν σε μία κατάσταση που να νιώθουν μερικά συναισθήματα, δεν υπάρχει χώρος για προμελετημένες σκέψεις. Ο ψεύτης έχει τόσο μεγάλο πανικό μήπως ανακαλυφθεί, που του ξεφεύγουν από τον έλεγχο ορατές και ακουστικές ενδείξεις.
Το ψέμα που έχει σχέση με σκέψη δεν αναμειγνύεται με συναισθήματα. Αυτό είναι ψέμα κοντά στα σχέδια, ιδέες πράξεις, προθέσεις η φαντασίες. Η υπεράσπιση της αλήθειας είναι πιο περίπλοκη από ένα ψέμα σε αυτή την περίπτωση. Για παράδειγμα ένας που παρουσιάζει ένα ξένο λογοτεχνικό έργο για δικό του, ψεύδεται χωρίς να νιώθει ένοχος.
Το ψέμα όπως βλέπουμε οποιασδήποτε μορφής και να είναι χρησιμοποιείται για να χειραγωγήσει τα συναισθήματα και τις σκέψεις των άλλων. Δυστυχώς το ψέμα συνηθίζεται και ακολουθεί την εξής κακή τακτική. Βήμα προς βήμα: Κατ’ αρχήν λέμε το ψέμα, μετά τη δικαιολογία και έπειτα το επόμενο ψέμα. Το καθένα χρειάζεται να κάνουμε μία μικρή εξαίρεση στους κανόνες μέχρι όλα να εξαιρεθούν. Κάποιες φορές ψευδόμαστε για να αισθανόμαστε περισσότερο ασφαλείς. Όταν όμως μας λένε ψέματα νιώθουμε σαν να μας έχουν κλέψει κάτι, διότι επενδύομε σε κάποιον ή κάτι, συναισθηματικά ή υλικά με ψεύτικες πληροφορίες.
Το ψέμα δηλητηριάζει τις σχέσεις, διότι εμποδίζει να αναπτυχθεί η αγάπη, η φιλία, η εμπιστοσύνη, η ισότητα και η οικειότητα. Όταν ο ψεύτης μεταχειρίζεται τους ανθρώπους σαν μέσα να επιτύχει τους σκοπούς του, χάνει την αξιοπιστία του και προκαλεί έλλειψη εμπιστοσύνης. Όλες οι σχέσεις βασίζονται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη, αν δεν υπάρχει αυτή, η ενέργεια όλης της κοινωνίας μας θα υπονομευθεί και θα εξαντληθεί. Επειδή μερικοί θέλουν να ακούν καλύτερα ένα ψέμα από την αλήθεια δεν σημαίνει ότι και εκτιμούν τον ψεύτη. Τα ψέματα όχι μόνο ξεγυμνώνουν την αθωότητά μας, αλλά μας ταπεινώνουν και μας ντροπιάζουν. Το ψέμα όμως κάποτε θα αποκαλυφθεί. Δύο πράγματα μπορούν να μας εμποδίσουν από το να ψευδόμαστε: Η συνείδηση και ο φόβος της συνέπειας.
