Το να προετοιμάζετε τα παιδιά για την απώλεια ενός γονέα είναι εξαιρετικά δύσκολο να το κάνετε. Μερικοί άνθρωποι μπορεί να αισθάνονται ότι ξέρουν καλύτερα να το κάνουν αυτό για την οικογένειά τους. Αλλά δε χρειάζεται να το κάνουν μόνοι τους και δεν είναι ασυνήθιστο να χρειάζονται μεγάλη υποστήριξη από την οικογένεια και τους στενούς φίλους. Επαγγελματίες όπως οι κοινωνικοί λειτουργοί, οι νοσοκόμες, οι γιατροί, οι σύμβουλοι και οι ψυχολόγοι μπορούν επίσης να τους βοηθήσουν.
Αν είστε ο σύντροφος ενός γονέα που έχει καρκίνο και πρόκειται να πεθάνει είναι καλύτερα να μιλήσετε ανοιχτά, ειλικρινά με τα παιδιά σας και να χρησιμοποιήσετε απλή γλώσσα. Κάνοντας την κίνηση να μιλήσετε ανοικτά, σας επιτρέπει να βρείτε τρόπους να βοηθήσετε τα παιδιά σας να αντιμετωπίσουν το μέλλον. Θα σας δώσει επίσης την ευκαιρία να δείξετε πόσο φροντίζετε ο ένας τον άλλο και να σας επιτρέψει να ταξινομήσετε τυχόν προβλήματα που έχετε. Χρησιμοποιήστε απλή γλώσσα, η οποία περιλαμβάνει να λέτε τις λέξεις “πεθαίνουν” ή “πέθαναν”, όταν λέτε στα μικρά παιδιά για το θάνατο. Το να λέτε ότι ένας γονέας “χάθηκε” ή “απεβίωσε” μπορεί να προκαλέσει σύγχυση. Μπορεί να αναρωτιούνται γιατί κανείς δεν ψάχνει για το άτομο που πέθανε. Λέγοντας ότι ένα άτομο έχει “φύγει” μπορεί να κάνει ένα παιδί να αισθανθεί ότι έχει εγκαταλειφθεί. Προσπαθήστε να μη χρησιμοποιήσετε το “θα κοιμηθεί” για να περιγράψετε τον θάνατο, επειδή τα μικρά παιδιά μπορεί να φοβούνται να κοιμηθούν. Είναι δύσκολο να περιγράψετε σε ένα παιδί πως κάποιος θα πεθάνει, καθώς κανείς δε μπορεί να προβλέψει ακριβώς πότε θα συμβεί. Τα παιδιά πρέπει να έχουν σταδιακές εξηγήσεις για το τι συνέβη και γιατί και τι μπορεί να συμβεί στη συνέχεια. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να θέλουν να μάθουν περισσότερα για το τι συμβαίνει όταν κάποιος πεθαίνει και χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες.
Η κατανόηση του θανάτου από τα παιδιά εξαρτάται γενικά από το πόσο μεγάλα είναι:
Πολύ μικρά παιδιά (ηλικίας κάτω των τριών ετών)
Τα παιδιά κάτω των τριών ετών μπορούν να καταλάβουν ότι κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει. Δεν καταλαβαίνουν ότι ο θάνατος είναι μόνιμος και μπορούν να τον μπερδέψουν με τον ύπνο. Είναι επίσης σημαντικό σε αυτή την εξαιρετική κατάσταση να συνεχίζουν να έχουν, στο μέτρο του δυνατού, την συνηθισμένη καθημερινή τους ρουτίνα με σταθερά θεμέλια. Πείτε στο παιδιά σας ότι δε θα τους συμβεί τίποτα και ότι θα συνεχίσουν να τα φροντίζουν καλά στο μέλλον. Ο ετοιμοθάνατος γονιός είναι στην καρδιά της ζωής τους. Επομένως, τα παιδιά σας ίσως να αισθάνονται κάπως παραμελημένα. Αυτή τη στιγμή, χρειάζονται πολλή αγάπη και προσοχή. Το να τους δίνουμε αυτά είναι συχνά δύσκολο σε αυτό το στάδιο. Μπορείτε να βρείτε μέλη της οικογένειας ή φίλους για να σας βοηθήσουν σε αυτό το έργο.
Μικρά παιδιά (ηλικίας 3 – 5)
Παιδιά ηλικίας 3 – 5 ίσως να έχουν ακούσει για τον θάνατο, αλλά δεν καταλαβαίνουν πραγματικά τι σημαίνει. Μπορούν να φαντάζονται ότι ένας νεκρός θα επιστρέψει ή θα ζει κάπου αλλού. Συχνά πρέπει να θυμόμαστε ότι το άτομο που πέθανε δε θα επανέλθει ξανά και ότι τα παιδιά μπορούν ακόμα να θυμούνται όλα όσα έκαναν μαζί.
Μεγαλύτερα παιδιά (ηλικίας 6 – 12 ετών) Μεγαλύτερα παιδιά (ηλικίας 6 – 12 ετών)
Παιδιά ηλικίας 6 – 12 γνωρίζουν για το θάνατο, αλλά, όπως και με τα παιδιά άλλων ηλικιών, ίσως να μην καταλαβαίνουν πάντα τα συναισθήματα που αισθάνονται. Περίπου στα εννιά, τα παιδιά αρχίζουν να καταλαβαίνουν τον θάνατο περισσότερο σαν ενήλικες. Η ανησυχία τους πιθανότερο να είναι ότι ο θάνατος είναι τρομακτικός ή επώδυνος αν ο καρκίνος δε γίνει καλύτερος.
ΕΦΗΒΟΙ
Οι έφηβοι συχνά δυσκολεύονται ν’ αντιμετωπίσουν τα νεότερα παιδιά με τα νέα ότι κάποιος πεθαίνει. Είναι αρκετά μεγάλοι για να ξέρουν ότι αυτό σημαίνει μεγάλη αλλαγή και απώλεια στη ζωή τους. Μπορούν να τ’ αντιμετωπίσουν με τρόπους που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν, όπως η άρνηση να μιλήσουν για την ασθένεια. Άλλοι μπορούν να προσαρμοστούν και να προσπαθήσουν να πλησιάσουν τους γονείς τους. Οι έφηβοι πρέπει να ξέρουν ότι δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος για αυτό που νιώθουν εκείνη την στιγμή . Μπορεί να θυμώσουν μαζί σας και μετά να αισθάνονται ενοχές για το πώς ενήργησαν, ή να αισθάνονται άσχημα που περνούν κάποιο χρόνο με τους φίλους τους. Είναι σημαντικό να τους βεβαιώσετε ότι θα έχουν την υποστήριξη που χρειάζονται. Δεν υπάρχει σωστός ή λάθος τρόπος.
Η έννοια του θανάτου στα παιδιά
Το ζήτημα του θανάτου είναι δύσκολο ν’ αντιμετωπιστεί και αυτή η δυσκολία συχνά προβάλλεται στο παιδί, ο θάνατος μπορεί ν’ αντιμετωπιστεί σαν εμπειρία μιας τραυματικής απώλειας μεταξύ της αυτοεξαφάνισης, της εγκατάλειψης και της εξόντωσης. Θα πρέπει να είστε προσεκτικοί και να μη χρησιμοποιήσετε μεταφορές ή εικονιστικό νόημα όπως o μπαμπάς ή μαμά είναι σε (“κόμμα”, “στον ουρανό”, “κοιμισμένος/η”), προπαντός για τα μικρότερα παιδιά. Να επιμένετε ότι το παιδί δεν ευθύνεται για την ασθένεια ή την επιδείνωση της. Ερευνήστε τις μαγικές τους σκέψεις, δηλαδή ότι φταίει το παιδί για την αρρώστια. Δώστε του την ευκαιρία να εκφράσει τα συναισθήματά του.
Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι τα παιδιά σας αισθάνονται ικανά να κάνουν ερωτήσεις, συχνά ρωτούν εντελώς αντικειμενικά και φαινομενικά χωρίς αισθήματα πολύ άμεσες ερωτήσεις. Για παράδειγμα: «ο μπαμπάς πεθαίνει τώρα;» Όλες οι ερωτήσεις απαιτούν μια απάντηση, επειδή αυτές είναι τα κομμάτια του πάζλ από τις οποίες τα παιδιά σταδιακά συναρμολογούν μια εικόνα της κατάστασης που μπορείτε να γνωρίζετε μόνο σε περιορισμένο βαθμό τι βρίσκεται πίσω από μια ερώτηση. Θέλουν τα παιδιά να μάθουν τι να περιμένουν; Θέλουν να καταλάβουν τι σημαίνει “πραγματικά νεκρός;” Ψάχνουν για εξηγήσεις για κάτι άλλο; Αν για παράδειγμα ένα παιδί έκανε την ερώτηση «Θα πεθάνω κι εγώ;» η σωστή απάντηση θα ήταν, « δε μπορείς να πιάσεις καρκίνο, οι περισσότεροι πεθαίνουν όταν είναι γέροι και τα σώματά τους είναι φθαρμένα. Είναι πολύ ασυνήθιστο και λυπηρό για κάποιον νεαρό να είναι τόσο άρρωστος που οι γιατροί δε μπορούν να τον κάνουν καλύτερα». Μια άλλη ερώτηση μπορεί να είναι «Τι θα μου συμβεί; Θα μπορείτε να πείτε ο/η “Πατερούλης /μαμά/γιαγιά/παππούς θα είναι ακόμα εδώ για σένα και θα σε φροντίζει. Είναι πολύ σημαντικό τα παιδιά να σιγουρευτούν ότι θα είναι ασφαλή και θα τα φροντίζουν.
Ένα παιδί μπορεί να κάνει τις ίδιες ερωτήσεις ξανά και ξανά. Αυτό μερικές φορές είναι πολύ εξαντλητικό. Και πάλι, χρειάζεται μια απάντηση ξανά και ξανά. Ίσως δεν κατάλαβε τις εξηγήσεις σας, ίσως δεν είναι ευχαριστημένο με αυτές. Ρώτα τι ακριβώς δεν έχει καταλάβει. Αν η δίψα του για γνώση ικανοποιηθεί, θα σταματήσει να ρωτάει. Με ερωτήσεις όπως «πού πάνε οι νεκροί;» μπορείτε να ρωτήσετε πίσω, «τι νομίζεις; Πώς το φαντάζεσαι;». Ένα ερώτημα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως ασπίδα, να μην χρειάζεται να δώσετε μια συγκεκριμένη απάντηση, αλλά να προσεγγίσετε πιθανές απαντήσεις σε τόσο εξαιρετικά δύσκολες ερωτήσεις μαζί. Δεν υπάρχει πανάκεια να μιλήστε για το θάνατο με ένα παιδί με τον καλύτερο τρόπο. Αυτό σχετίζεται στενά με τις αξίες και τις πεποιθήσεις σας. Προσπαθήστε να δώσετε όσο το δυνατόν απλές και σαφείς εξηγήσεις προπαντός αν το παιδί σας είναι ακόμα μικρό. Το παιδί που εμπλέκεται σε τέτοια κατάσταση θέλει να ανήκει στην οικογένεια. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε μια τόσο ακραία κατάσταση με έναν ετοιμοθάνατο γονέα. Αν νιώθει σαν να στέκεται έξω από την οικογένεια και να είναι μόνο με τα συναισθήματά του, αυτό είναι πολύ οδυνηρό.
Αν προσπαθήσετε να προστατεύσετε το παιδί σας από τον πόνο και το σοκ αυτής της απώλειας, αργότερα θα του λείψει ένα σημαντικό κομμάτι του πάζλ για να κατηγοριοποιήσει την εμπειρία.
Τελευταίες μέρες του γονέα που πεθαίνει με το παιδί.
Όταν πρόκειται να πεθάνει ο γονέας με τον καρκίνο και το παιδί σας θέλει να επισκεφτεί τον ετοιμοθάνατο σύντροφό σας κάνετε επίσκεψη στον σύντροφό σας μαζί με το παιδί. Αν δε θέλει να το κάνει, θα αντισταθεί. Σ’ αυτή την περίπτωση, μπορείτε να ρωτήσετε τι χρειάζεται και θέλει να αισθανθεί πιο ήρεμο και πάλι. Τα παιδιά μερικές φορές έχουν έννοιες θανάτου σχηματισμένα από τηλεόραση ή βιντεοπαιχνίδια που τα τρομάζουν. Μπορεί λοιπόν το παιδί σας να φαντάζεται την κατάσταση πολύ χειρότερη απ ‘ ότι στην πραγματικότητα, προσπαθήστε να μιλήσετε για τέτοιους φόβους και να το βοηθήσετε αν είναι δυνατόν. Διαφορετικά, μπορεί να χάσει μια πολύ σημαντική και οικεία στιγμή αποχαιρετισμού με τη μητέρα ή τον πατέρα του. Αυτό μπορεί να είναι μια πολύτιμη ευκαιρία για το παιδί σας να βιώσει το θάνατο ως ένα φυσικό μέρος της ζωής. Ετοιμαστείτε για τον αποχαιρετισμό, αφήστε το παιδί σας να συγκεντρώσει μνήμες του αγαπημένου γονέα. Αυτές μπορεί να είναι φωτογραφίες, γράμματα ή άλλα μικρά, αλλά σημαντικά αντικείμενα για την σχέση που βοηθούν το παιδί μετά τον θάνατον να δημιουργήσει εγγύτητα με τον αποθανόντα. Αυτά τα ενθύμια μπορούν να διατηρηθούν, για παράδειγμα, σε ένα ειδικά διακοσμημένο κουτί και αργότερα να γίνει ένας πραγματικός «θησαυρός». Αν, παρά τις καλύτερες προσπάθειές σας, ένα παιδί δε θέλει να δει την ετοιμοθάνατη μητέρα ή πατέρα του, δε θα πρέπει να του προκαλέσετε αισθήματα ενοχής. Έχει το δικαίωμα να βρει τον δικό του χειρισμό αυτής της μεγάλης απώλειας. Αλλά ίσως θα ήθελε να είναι κάτι προσωπικό για τον εαυτό του; Αυτό μπορεί να είναι ένα σχέδιο, ένα γράμμα, ένα βελούδινο παιχνίδι, ένα κοχύλι από τις τελευταίες κοινές διακοπές κολύμβησης, ένα λουλούδι από τον κήπο.
Θάνατος του άρρωστου γονέα.
Ο θάνατος του άρρωστου γονέα λέγεται στο παιδί, με τη σύμφωνη γνώμη του γονέα που έχει μείνει και συνοδευόμενο από μέλος της οικογένειας μπορεί να έχει πρόσβαση στο σώμα του αποθανόντος, αν είναι δυνατόν, στον τόπο όπου πέθανε ο γονέας (δωμάτιο στο νοσοκομείο, κατοικία).
Μπορεί να χρησιμοποιηθεί επαγγελματίας για να μιλήσει με το παιδί που θα πρέπει όμως να βεβαιωθεί ο ίδιος για την κατάσταση του σώματος για να είναι σε θέση να περιγράψει στο παιδί ακριβώς αυτό που θα ανακαλύψει βοηθώντας το να κάνει αυτό που θέλει.
Η απόφαση να πάει το παιδί σας στην κηδεία μπορεί να το βοηθήσει στη διαμόρφωση της ψυχής του ανάλογα με την ηλικία του.
Μπορεί να θέλει να κρατήσει ένα κερί, ίσως να βάλει λουλούδια ή ένα παιχνίδι στο φέρετρο. Αν είναι μεγαλύτερο, μπορεί να θελήσει να διαβάσει λίγο ή να τραγουδήσει ένα τραγούδι. Αν όλα αυτά δε θελήσει να συμβούν, θα πρέπει να γνωρίζει ότι μπορεί ν’ αποφασίσει διαφορετικά ανά πάσα στιγμή και θα έχει την κατάλληλη υποστήριξη.
Εάν το παιδί σας συγκεκριμένα δε θέλει να είναι εκεί, θα πρέπει να έχει αυτή την επιλογή. Προσπαθήστε να μάθετε αν η απόρριψή του βασίζεται στο φόβο και αν εσείς ή κάποιος άλλος θα μπορούσε να το βοηθήσει να το κάνει. Όπως και να ‘ χει, είναι σημαντικό να έχει ένα έμπιστο από την πλευρά του που να το συνοδεύει αυτές τις μέρες.
Μετά θάνατον, η ζωή του παιδιού θα είναι απερίγραπτα δύσκολη. Η σιωπή στην οικογένεια μπορεί να το βυθίσει σε μια βαθιά μοναξιά. Τα παιδιά υποφέρουν τόσο πολύ όσο οι ενήλικες αν χάσουν ένα άτομο αγαπημένο τους. Αλλά δε μπορούν πάντα να εκφράζουν τον πόνο τους. Από τη μία πλευρά, προσαρμόζονται στην αντιμετώπιση του πόνου, της θλίψης και του φόβου στην οικογένειά τους. Αν δεν έχουν μιλήσει για τα συναισθήματά τους, κρατούν αυτές τις ανησυχίες και τις ερωτήσεις τους στον εαυτό τους. Από την άλλη πλευρά, μπορεί να μην τολμήσουν να εγείρουν το ζήτημα ανοικτά, επειδή φοβούνται ότι θα προκαλέσουν ισχυρά συναισθήματα στον επιζώντα γονέα.
Σημαντικά μηνύματα για το παιδί σας.
Tο μήνυμα που πρέπει να πάρει το παιδί είναι να μην έχει ενοχή για τον θάνατο του πατέρα ή της μητέρας του. Εσείς και η υπόλοιπη οικογένεια θα συνεχίσετε να το φροντίζετε με αγάπη και θα είστε εκεί. Ο θάνατος δεν είναι μεταδοτικός. Μπορεί να συνεχίσει ν’ αγαπά και να μιλά για τον αποθανόντα. Εξακολουθεί ν’ ανήκει στην οικογένεια στην καρδιά, σε αναμνήσεις, συζητήσεις και ίσως σε μικρές τελετές. Πρέπει πάντα να δείχνει τα συναισθήματά του. Δεν πειράζει να είναι χαρούμενο και να κάνει παρέα με φίλους και να γελά. Η διεισδυτική εμπειρία του θανάτου και η στιγμή της θλίψης που αντιμετωπίζετε μαζί μπορεί να σας συνδέσει ως οικογένεια. Εκτός από κάθε θλίψη, αυτό μπορεί επίσης να δώσει στο παιδί σας ένα αίσθημα ασφάλειας που να τo συνοδεύσει σε όλη τη ζωή του.
Αναφορές:
Wenn Eltern an Krebs erkranken Mit Kindern darüber reden.
Parents atteints de cancer : Comment en parler aux enfants ?
Talking to children and teenagers when an adult has cancer.Macmillan Cancer Support
Για να δείτε σύντομες απαντήσεις σε ψυχολογικά ερωτήματα πιέστε εδώ.
Copyright Tomyalo.com. All Rights Reserved.
This work may not be copied, reproduced, or used without written permission by the author.
Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος, το έργο αυτό δεν μπορεί ν’ αντιγραφεί, αναπαραχθεί ή να χρησιμοποιηθεί χωρίς γραπτή άδεια από το συγγραφέα!
